Biblioteka szkolna - centrum multimedialne i informacyjne szkoły - jeśli chce się dostosować do stawianych jej wymogów, powinna zatroszczyć się o stworzenie witryny WWW. Nie trzeba dzisiaj nikogo przekonywać o korzyściach płynących z posiadania własnej strony w sieci Internet i nowocześni bibliotekarze powinni mieć tego świadomość. Gdzie zatem należy upatrywać przyczyny małej ilości stron bibliotek szkolnych w Internecie?

Pierwszą i zapewne podstawową barierą jest brak odpowiednich umiejętności bibliotekarzy w zakresie znajomości podstaw języka HTML, brak dostępu do komputera. Te przeszkody można jednak usunąć w bardzo prosty sposób. Jeżeli bibliotekarz nie posiada wyżej wymienionych umiejętności, nie powinien zapominać, że jego bibliotekę odwiedzają uczniowie bardzo zainteresowani informatyką. Odpowiednie zachęcenie i aktywizacja kilku uczniów z pewnością spowoduje podjęcie przez nich prac nad stworzeniem strony WWW. My, bibliotekarze możemy wcześniej ustalić z uczniami, jak wyobrażamy sobie taką witrynę i jakie treści chcielibyśmy tam umieścić, wykonanie strony zostawiając uczniom.

Drugą barierą jest często niezbyt jasne wyobrażenie bibliotekarza, co witryna powinna zawierać. Pierwszym krokiem w takim wypadku powinna być "wędrówka" po sieci Internet w poszukiwaniu stron bibliotek szkolnych i podpatrzenie, jak zrobili to inni. Można wykorzystać do tego celu adresy stron bibliotek szkolnych zgromadzone w dziale "Biblioteki szkolne w Internecie" na Serwisie Informacyjnym dla Nauczycieli Bibliotekarzy (http://www.oeiizk.waw.pl/~magister/bib_szkol.html ) W ten sposób - po odwiedzeniu kilku lub kilkunastu witryn - zaczniemy mieć wyobrażenie, jakie elementy i treści strona powinna zawierać.

Kolejny krok to stworzenie własnego projektu. Należy się jednak wcześniej zastanowić, co możemy i co chcemy umieścić na stronie naszej biblioteki. Ponieważ często sprawia to trudność, spróbuję zaproponować pewne elementy witryny WWW biblioteki szkolnej, które można wykorzystać.

Zacznijmy więc od strony głównej. Jest ona najważniejszym elementem witryny i powinna być skonstruowana tak, aby potencjalny użytkownik sieci zainteresował się na tyle mocno, aby się w nią wgłębić. Elementami niezbędnymi strony głównej są dane oficjalne - nazwa i adres biblioteki, telefon lub inny kontakt. Można do tego dołączyć logo lub exlibris - jeśli biblioteka taki posiada. Te informacje umieszczane są zwykle w nagłówku strony.

Centralną część możemy przeznaczyć np. na informacje dotyczące godzin pracy biblioteki i kontaktu z bibliotekę. Można też umieścić fotografię biblioteki lub inny element graficzny, tematycznie związany z czytelnictwem, książkami. Należy przy tym pamiętać o unikaniu zbytniego przeładowania strony elementami graficznymi. Zawsze powinny być zachowane właściwe proporcje między treścią i grafiką.

Innymi elementami, które mogą się znaleźć na stronie głównej są: rozdzielczość zalecana do oglądania tej strony, kontakt z webmasterem i data ostatniej aktualizacji. Warto tu wykorzystać możliwości jakie daje nam JavaScript, aby data ostatniej aktualizacji była generowana automatycznie. Poniżej znajduje się skrypt odpowiadający za wyświetlanie daty ostatniej aktualizacji. Należy umieścić go w źródle strony głównej.

<script language="JavaScript">
function initArray() {
	this.length = initArray.arguments.length
	for (var i=0;i<this.length;i++)
	this[i+1] = initArray.arguments[i]}
var MOYArray = new initArray("stycznia", "lutego", "marca", "kwietnia",

"maja", "czerwca", "lipca", "sierpnia","września", "października",
"listopada", "grudnia");
var LastModDate = new Date(document.lastModified);
document.write("Aktualizacja strony:<br>");
document.write(LastModDate.getDate()," ");
document.write(MOYArray[(LastModDate.getMonth()+1)]," ");
document.write((LastModDate.getYear()),"r.");

</script>

Menu, czyli spis treści całej witryny umieszczony na stronie głównej (zwykle z lewej strony, ale to kwestia dowolna) powinien być przemyślany, skonstruowany przejrzyście i jednoznacznie. Warto przed wykonaniem tej czynności posłużyć się ołówkiem i kartką papieru i narysować jego plan. Menu witryny biblioteki szkolnej może zawierać następujące elementy:

• Informacje ogólne (godziny pracy, informacje o pracownikach).
• Księgozbiór (struktura i stan ilościowy księgozbioru - można podzielić i omówić kolejno poszczególne części księgozbioru, np. książki, czasopisma, zbiory multimedialne, kasety video, płyty CD).
• Czytelnictwo lub Statystyka (można dokonać podziału na archiwum statystyki (jeśli posiadamy dane statystyczne z poprzednich lat) i statystykę bieżącą /miesięczną, semestralną, roczną/).
• Aktualności (ogłoszenia o konkursach, apelach, spotkaniach z ciekawymi ludźmi, imprezach czytelniczych organizowanych przez bibliotekę).
• Trochę teorii (rodzaje katalogów, rodzaje dokumentów, budowa książki, rodzaje źródeł informacji, opis bibliograficzny itp.).
• Lektury on - line (fragmenty lub pełne teksty lektur szkolnych).
• Download (pełne teksty lektur szkolnych w formie spakowanych plików do pobrania na komputer w domu).
• Pomoce dla bibliotekarzy lub Publikacje (scenariusze zajęć z edukacji czytelniczej i medialnej, konspekty konkursów, imprez czytelniczych, apeli, scenariusze rocznicowe itp.).
• Kalendarz rocznicowy
• Dobre rady (porady dla uczniów, np. jak pisać wypracowania, jak ściągać, jak się uczyć, jak sporządzać notatki, jak organizować przyjęcia itp.).
• Historia biblioteki (warto wykorzystać fotografie do uzupełnienia tekstu).
• Aktyw biblioteczny (informacje o grupach działających w ramach aktywu bibliotecznego, realizowanych zadaniach).
• Wydarzenia (opisy wszelkiego rodzaju imprez, konkursów itp. które biblioteka organizowała lub była uczestnikiem /galeria zdjęć/).
• Twórczość czytelników (miejsce do publikowania utworów literackich dzieci i młodzieży).
• Prace uczniów (wszelkiego rodzaju pomoce dydaktyczne opracowane przez uczniów, np. opracowania tematów z języka polskiego, historii, geografii, referaty, albumy itp.).
• Historia książki.
• Historia bibliotek.

Przedstawione powyżej propozycje nie wyczerpują możliwości części składowych menu. Każda biblioteka prowadzi z pewnością inny rodzaj działalności bibliotecznej czy wychowawczej i menu należy dostosować do specyfiki pracy w każdej placówce.

Kiedy tworzymy serwis WWW zastanawiamy się nad tym, jak sprawdzić, czy serwis ten cieszy się popularnością. Liczniki są dość prymitywnym sposobem określania popularności serwisu WWW; dają tylko ogólną wiedzę na temat ilości odwiedzin strony wliczając w to także przeładowania strony, testy webmasterskie itp. informacja o osobie, która odwiedziła strony serwisu ograniczy się do tego, że wartość licznika zwiększy się o jeden punkt. Z uwagi na małą ilość informacji o odwiedzających, liczniki są wskazane do zastosowań nieprofesjonalnych.

Statystyka odwiedzin stron WWW jest zaawansowana formą 'licznika', który nie tylko pokazuje ile osób odwiedziło stronę, a także udostępnia szereg innych, ciekawych informacji o każdym odwiedzającym. Bezpłatną usługę tego typu oferuje serwis webmedia.pl (http://wwww.webmedia.pl). STAT4U jest programem do generowania statystyk odwołań do stron WWW. Po wypełnieniu odpowiedniego formularza w naszym systemie i wklejeniu otrzymanego pocztą kodu HTML na stronę, dla której ma być naliczana statystyka odwiedzin (z reguły umieszcza się ten kod na stronie głównej) uzyskuje się możliwość dokładnego śledzenia oglądalności prowadzonego przez nas serwisu.

Można przyjąć, że przedstawione powyżej elementy są wystarczające, aby stworzyć w miarę funkcjonalną stronę główną witryny i przystąpić do budowy kolejnych stron. Oczywiście należy dodać do tego odpowiednią oprawę graficzną (tło, styl czcionki, kolor czcionki itp.).

Bibliotekarze nie powinni też zapomnieć o bardzo ważnej czynności, jaką jest umieszczenie odpowiednio sformułowanych słów kluczowych. Meta element KEYWORDS jest usytuowany zazwyczaj po tagach TITLE i DESCRIPTION w nagłówku dokumentu HTML:

<HEAD>
<TITLE>Tytuł dokumentu</TITLE>
<META NAME="DESCRIPTION" CONTENT="Opis dokumentu HTML">
<META NAME="KEYWORDS" CONTENT="Twoje słowa kluczowe lub frazy, oddzielone przecinkami">

</HEAD>

Obecne wyszukiwarki zaczęły przywiązywać coraz mniejszą wagę do elementu KEYWORDS, a skupiły się na treści serwisów, nadal jednak indeksują słowa kluczowe. Przy ustalaniu rankingu znalezionych stron element KEYWORDS jest mało znaczącym czynnikiem, jednak w dobie olbrzymiej konkurencji w Internecie warto wykorzystywać ten element - może on podnieść pozycję serwisu w wyszukiwarkach.

Przed publikacją stron WWW w Internecie należy też sprawdzić, czy polskie litery użyte na stronach są zakodowane według standardu ISO-8859-2. Programy do Windows zazwyczaj ustawiają kodowanie Windows-1250, które może sprawić kłopoty przeglądarkom pracującym pod kontrolą innych systemów operacyjnych. Do konwersji "polskich ogonków" z Win-1250 na ISO-8859-2 służą specjalne programy, np. Ogonki 97.

Wreszcie nadchodzi pora na opublikowanie strony w Internecie. Wcześniej należy się upewnić, czy pliki stworzone przez nas są gotowe do wysłania. Należy je umieścić w jednym folderze. Plik przeznaczony na stronę główną należy nazwać index.html, ponieważ jest on domyślnie uznawany za stronę startową przez większość serwerów WWW.

Najprostszym sposobem publikacji stron WWW jest skorzystanie z usług bezpłatnych serwisów. W wielu przypadkach wraz z założeniem konta e - mail automatycznie zostaje przydzielona przestrzeń na WWW. Aby założyć takie konto, wystarczy wejść na stronę serwisu i wybrać opcję zakładania konta WWW. Po założeniu konta należy się dowiedzieć o adres serwera FTP, za pomocą którego można opublikować stronę - informacje te znajdują się na stronie serwisu.

Posiadanie witryny na bezpłatnym serwerze przeważnie wiąże się z pewnymi ograniczeniami. Zazwyczaj oferowana użytkownikom przestrzeń dyskowa jest limitowana, a umieszczenie strony wymaga przestrzegania regulaminu. Należy więc sprawdzić, ile miejsca możemy przeznaczyć na naszą stronę w ramach swojego konta.! Jeżeli okaże się, że łączny rozmiar wszystkich zbiorów jest za duży, należy zmniejszyć rozmiary wybranych grafik.

Warto pamiętać, że strony WWW użytkowników nie są archiwizowane - operatorzy bezpłatnych serwisów nie wykonują ich kopii bezpieczeństwa. Zalecane jest zatem zachowanie kopii zapasowej strony we własnym komputerze.

Rozpoczynając przesyłanie plików, należy mieć dowolnego klienta FTP (File Transfer Protocol, czyli protokół transmisji plików). Przy użyciu programów tego typu można pliki wysyłać na odległy serwer i pobierać na lokalny dysk. Procedura logowania się na serwerze FTP w każdym przypadku wygląda podobnie i obejmuje kolejno: zdefiniowanie adresu serwera, podanie identyfikatora i hasła użytkownika, a następnie nawiązanie połączenia. Popularnymi klientami FTP są CuteFTP, WS_FTP czy też program Windows Commander, który posiada wbudowanego klienta FTP. Do przesyłania plików można też wykorzystać fakt, że popularne przeglądarki internetowe także wyposażono w narzędzia do publikowania stron na serwerze. Do Internet Explorera dołączony jest Kreator publikacji w sieci Web i publikacja stron za jego pomocą przebiega bardzo prosto. Kiedy nasza strona jest już opublikowana, można zarejestrować ją w popularnych wyszukiwarkach, na przykład pod adresem http://www.start.net.pl/rejestrator.htm znajdziemy Turbo Rejestrator, który umożliwia rejestrację strony internetowej w 34 najważniejszych wyszukiwarkach polskich i zagranicznych;

Teoretycznie jesteśmy już przygotowani do stworzenia naszej witryny. Pozostał jeszcze dobór odpowiedniego narzędzia i samo wykonanie strony. Jak stworzyć stronę? Wybrać pisanie w Notatniku, czy jeden z wielu dostępnych programów generujących strony WWW? Nie podam gotowej recepty, nie podpowiem, który program jest najlepszy, wychodząc z założenia, że dobre dla nas jest to narzędzie, które znamy i dzięki któremu osiągniemy zamierzony cel - stworzenie strony WWW własnej biblioteki. Wybór edytorów tekstowych jest ogromny. Początkującym polecam programy polskiej produkcji, które nie ustępują możliwościami uznanym produktom zagranicznym. Ich podstawową zaletą jest to, że są po polsku, a ponadto rozwiązują polski problem ogonkowy. Warto także zajrzeć na stronę http://www.pckurier.pl/html, gdzie znajduje się Kurs HTML Pawła Wimmera. Polecam także stronę http://www.cnl.pl/Webmasterstwo/, gdzie znaleźć można bardzo dużo linków do miejsc, mówiących o zagadnieniach związanych z tworzeniem stron WWW.

Wszystkim bibliotekarzom - webmasterom  przypominam: Pamiętajcie - nie ma skończonej strony - nie zapominajcie o aktualizacji witryny. Życzę cierpliwości w pracy nad witrynami własnych bibliotek, mając nadzieję, że podane wskazówki i porady okażą się przydatne.

Bożena Boryczka
nauczyciel konsultant
Ośrodek Edukacji Informatycznej
i Zastosowań Komputerów
w Warszawie

Poradnik dla twórców stron www bibliotek szkolnych