|
Opracowała: Katarzyna Bobkiewicz
Wprowadzenie do programu
Podstawowym założeniem reformy oświaty jest dążenie do wszechstronnego rozwoju ucznia, który w
zintegrowanym systemie wiedzy uzyska określone umiejętności na różnych etapach edukacji.
Towarzyszy temu wprowadzenie, począwszy od II etapu (kl.IV - VI szkoły podstawowej) nowego elementu
kształcenia - ścieżek edukacyjnych, w tym edukacji czytelniczej i medialnej.
W naszej szkole program ścieżki "Edukacja czytelnicza i medialna" został opracowany, zatwierdzony
przez radę pedagogiczną i wdrożony do realizacji w roku szkolnym 2004/2005.
I etap edukacyjny - kształcenie zintegrowane (kl.I - III) nie przewiduje ścieżek edukacyjnych, ale
odpowiednie treści związane z biblioteką szkolną i czytelnictwem można realizować według zasad
podyktowanych doraźnymi potrzebami szkoły.
Czytelnik na I etapie edukacji powinien być objęty szczególną opieką, bowiem jest to okres pierwszych
fascynacji i nawyków czytelniczych a także największej podatności na odbiór literatury dziecięcej.
Prowadzenie zajęć przez jednego zazwyczaj nauczyciela - wychowawcę stwarza możliwość lepszej i częstszej
współpracy z biblioteką.
Program został opracowany na podstawie Rozporządzenia MENiS z dnia 26 lutego 2002r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. nr
5, poz. 458 z 9 maja 2002r). Przeznaczony jest do realizacji na I etapie kształcenia. Ma charakter modułu
bibliotecznego realizowanego przez nauczyciela bibliotekarza w klasach I - III szkoły podstawowej przy współpracy
nauczycieli nauczania zintegrowanego.
Zawiera materiał nauczania, cele szczegółowe oraz przewidywane rezultaty procesu dydaktycznego. Edukacja
czytelnicza i medialna stanowi zestaw treści i umiejętności wspomagających rozwój dziecka, szczególnie w
okresie rozwijania zainteresowań i potrzeb czytelniczych oraz samodzielnego i świadomego korzystania z różnych
źródeł (w tym informacji medialnej). Główną ideą programu jest odejście od encyklopedycznego przekazu
wiadomości na rzecz integracji wiedzy i umiejętności oraz ich praktycznego wykorzystania w codziennym życiu.
Realizacja programu odbywa się w ramach zajęć w bibliotece, imprez i uroczystości szkolnych, wycieczek,
np. do biblioteki publicznej.
Cele edukacyjne:
- wspomaganie wszechstronnego harmonijnego rozwoju ucznia,
- przygotowanie do świadomego uczestnictwa w kulturze,
- rozwijanie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji w ustawicznym samokształceniu,
- kształtowanie nawyku czytania, korzystania z biblioteki szkolnej i pozaszkolnej,
- poznanie terminów i pojęć związanych z biblioteką i książką,
- rozwijanie zainteresowań czytelniczych,
- wdrażanie do poszanowania książek i innych dokumentów bibliotecznych jako dóbr kultury i czynników
rozwoju społecznego.
Treści kształcenia
Klasa I
TREŚCI KSZTAŁCENIA |
SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA |
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ UCZNIÓW |
OPIS OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW |
Z wizytą w bibliotece szkolnej (1 godz.)
|
1. Biblioteka, jej części (wypożyczalnia, czytelnia) i wyposażenie. 2. Zbiory biblioteki - biblioteka jako zbiór dokumentów: książek i czasopism, kaset wideo, multimediów
i ich oznakowanie.
3. Rodzaje bibliotek - biblioteka szkolna, domowa, publiczna.
4. Biblioteka a księgarnia.
|
Kształcenie umiejętności samodzielnego korzystania ze zbiorów biblioteki. Kształcenie nawyku czytania i korzystania z biblioteki.
|
Poznanie biblioteki szkolnej, jej części, wyposażenia, zbiorów w formie wycieczki - nauczyciel
bibliotekarz przewodnikiem oprowadzającym po obiekcie. Samodzielny wybór /z pomocą n-la/ interesującej książki.
|
Uczeń: - pamięta i rozumie pojęcia: biblioteka, wypożyczalnia, czytelnia, regały biblioteczne, biblioteka
szkolna, domowa, publiczna, księgarnia, zbiory biblioteczne, spis lektur,
- potrafi właściwie zachować się w bibliotece,
- potrafi wybrać przy pomocy nauczyciela bibliotekarza odpowiednią dla siebie książkę.
|
Uroczystość pasowania na czytelnika biblioteki szkolnej (2 godz.)
|
1. Biblioteka szkolna, jej przeznaczenie i regulamin. 2. Inscenizacja Koła Przyjaciół Biblioteki - zasady zachowania na spektaklach i w bibliotece.
3. Przyrzeczenie.
|
Kształcenie umiejętności przestrzegania regulaminu. Kształcenie umiejętności poszanowania książek i innych materiałów bibliotecznych.
|
Oglądanie inscenizacji przygotowanej przez Koło Przyjaciół Biblioteki. Poznanie regulaminu biblioteki poprzez samodzielne jego odczytanie oraz przybliżenie w formie wierszowanej
przez starszych kolegów.
Składanie przyrzeczenia, które obejmuje przestrzeganie obowiązujących zasad.
|
Uczeń: - pamięta i rozumie pojęcia: regulamin biblioteki, inscenizacja, widz, czytelnik, przyrzeczenie,
- rozumie konieczność przestrzegania regulaminu biblioteki,
- rozumie potrzebę poszanowania książek i innych materiałów bibliotecznych,
- potrafi właściwie zachować się na spektaklach i w bibliotece,
- potrafi przestrzegać obowiązujące zasady,
- potrafi szanować zbiory biblioteki.
|
Treści kształcenia
Klasa II
TREŚCI KSZTAŁCENIA |
SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA |
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ UCZNIÓW |
OPIS OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW |
Czytelnia naszym miejscem pracy i rozrywki (1 godz.) |
5. Zasady zachowania się w czytelni: obowiązek zachowania ciszy, odkładanie dokumentów na właściwe
miejsce. 6. Zbiory czytelni - księgozbiór podręczny: encyklopedie i słowniki dla młodszych dzieci, albumy o
miastach, zwierzętach, roślinach; książki pięknie wydane; czasopisma; zbiory specjalne.
7. Budowa czasopisma dziecięcego na przykładzie "Świerszczyka": tytuł, podtytuł, częstotliwość
ukazywania się, stopka czasopisma, stałe działy.
|
Kształcenie nawyku korzystania z czytelni: zapoznanie się z regulaminem czytelni. Kształcenie nawyku korzystania z wydawnictw informacyjnych.
Zapoznanie się z księgozbiorem podręcznym.
|
Poznanie: zbiorów czytelni i zasad korzystania z nich, regulaminu i zasad zachowania się w czytelni poprzez ćwiczenia
praktyczne w czytelni szkolnej.
|
Uczeń: - pamięta pojęcia: czytelnia, księgozbiór podręczny, encyklopedia, słownik, album, czasopismo,
regulamin czytelni, zeszyt odwiedzin czytelni, elementy budowy czasopisma, tytuły czasopism dla dzieci młodszych,
- rozumie: wymienione wyżej pojęcia, różnicę między książką a czasopismem, różnicę między
czytelnią a wypożyczalnią, potrzebę korzystania z czytelni,
- potrafi właściwie zachować się w czytelni i skorzystać z jej zbiorów oraz wskazać elementy budowy
czasopisma.
|
Poznajemy książki dla dzieci i ich twórców (1 godz.)
1. Książki przeznaczone dla najmłodszych dzieci: bajki, wiersze J.Tuwima, J.Brzechwy, opowiadania,
lektury, działy: Bw, B. 2. Książka, jej twórcy: autor, tłumacz, ilustrator, wydawca, drukarz.
3. Rola ilustracji - znani ilustratorzy.
4. Pisarze, poeci dla dzieci - J.Tuwim, J.Brzechwa, A.A.Milne, A.Lindgren (sylwetki pisarzy).
|
Kształcenie zamiłowania do książki. Zapoznanie z autorami książek dla dzieci i ich twórczością.
Dokładne poznanie księgozbioru dla dzieci najmłodszych.
|
Poznanie twórców literatury dziecięcej na podstawie przygotowanych źródeł:
encyklopedii, leksykonów, książek z działów B i Bw, filmu video, katalogu tytułowego
|
Uczeń: - pamięta znaczenie działów Bw, B,
- rozumie pojęcia: książka, autor, tłumacz, ilustrator, wydawca, drukarz, ilustracja,
- potrafi: wskazać nazwiska twórców książki (odczytać z karty tytułowej),
- potrafi wybrać sobie książkę na podstawie przeglądu jej zawartości i spisu lektur.
|
|
Jak zostać czytelnikiem biblioteki publicznej?
- wycieczka do Biblioteki
Publicznej Filia nr 1 (2 godz.)
|
1. Zapoznanie z organizacją lokalu, zbiorami dla dzieci, ich rozmieszczeniem i ofertą zajęć dla
czytelników. 2. Regulamin biblioteki.
3. Celowość korzystania z biblioteki publicznej
|
Kształtowanie postawy korzystania z biblioteki publicznej. Kształtowanie postawy racjonalnego korzystania z usług bibliotecznych.
Kształtowanie postawy samokształcenia.
|
Poznanie Filii nr 1 Biblioteki Publicznej, jej zbiorów dla dzieci, zasad korzystania z niej poprzez jej
zwiedzanie, rozmowy z bibliotekarzami i samodzielny zapis. |
Uczeń: - zna i rozumie pojęcia: biblioteka publiczna, wypożyczalnia, czytelnia, regulamin biblioteki, zbiory
biblioteki,
- potrafi zachować się w bibliotece pozaszkolnej, przestrzegać regulaminu biblioteki publicznej,
- potrafi zapisać się do biblioteki publicznej,
- potrafi korzystać ze zbiorów czytelni.
|
Treści kształcenia
Klasa III
TREŚCI KSZTAŁCENIA |
SZCZEGÓŁOWE CELE
KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA |
DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ UCZNIÓW
|
OPIS OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW |
Jak zbudowana jest książka (1 godz.) |
1 .Budowa zewnętrzna
- książki: obwoluta, oprawa,
- okładka, trzon książki,
- opaska, wyklejka,
- kapitałka, format,
- objętość, karta tytułowa,
- strona przedtytułowa,
- rozdziały, spis treści.
2. Informacje o książce
- występujące na stronie
- tytułowej: autor, tytuł,
- wydawnictwo, miejsce
- i rok wydania, ilustrator,
- tłumacz.
3. Wartość informacyjna spisu treści.
4. Rola ilustracji i fotografii.
|
Kształcenie nawyku świadomego korzystania z książek. Kształcenie umiejętności właściwego korzystania z książki z wykorzystaniem aparatu pomocniczego.
Zapoznanie z budową książki.
Poznanie roli szaty graficznej książki.
|
Poznanie budowy zewnętrznej książki w oparciu o przygotowane plansze z zakresu edukacji czytelniczej i
medialnej oraz książki pięknie wydane. Wyszukiwanie informacji o książce na podstawie karty tytułowej. Praca z książką z działów B, Bw.
|
Uczeń:
- zna i rozumie pojęcia: obwoluta, oprawa, okładka, karty z tekstem, trzon książki, spis treści, karta
tytułowa, wyklejka, kapitałka, strona przedtytułowa oraz rolę jaką pełnią,
- potrafi wskazać i nazwać elementy budowy książki,
- potrafi z karty tytułowej wypisać dane o książce ułatwiające jej poszukiwanie,
- potrafi przy pomocy spisu treści znaleźć określony wiersz, opowiadanie, baśń, rozdział,
- potrafi szanować zbiory szkolne i własne.
|
Karta katalogowa - dowód osobisty książki (1 godz.)
|
1. Pojęcia: dowód osobisty /legitymacja szkolna/, karta tytułowa, karta katalogowa. 2. Elementy występujące na stronie tytułowej jako indywidualne cechy wydawniczo
- formalne identyfikujące
książkę.
3. Porównanie strony tytułowej książki z odpowiadającą jej kartą katalogową z uwzględnieniem
pierwszego stopnia szczegółowości opisu bibliograficznego wg normy PN-82/N-01152.01/
4. Proste opisy bibliograficzne.
|
Kształcenie umiejętności czytania kart katalogowych. Kształcenie umiejętności sporządzania opisów bibliograficznych wg pierwszego stopnia szczegółowości.
Kształcenie nawyku korzystania z katalogu bibliotecznego.
Kształcenie postawy miłośnika książek.
|
Poznanie karty katalogowej, zasad sporządzania opisu bibliograficznego wg pierwszego stopnia szczegółowości
w oparciu o przygotowane środki dydaktyczne: - plansze z zakresu edukacji czytelniczej i medialnej,
- książki z literatury pięknej,
- karty katalogowe,
oraz samodzielne czytanie kart katalogowych i uzupełnianie brakujących elementów opisu
bibliograficznego.
|
Uczeń: - zna i rozumie pojęcia: strona tytułowa, autor, tytuł, ilustrator, kolejność wydania, adres
wydawniczy, metryczka drukarska, karta katalogowa, sygnatura, opis bibliograficzny,
- potrafi odczytać informacje o książce
z karty katalogowej,
- potrafi samodzielnie uzupełnić kartę katalogową książki o brakujące elementy opisu
bibliograficznego.
|
Informator o ciekawych książkach - tytułowy katalog ilustrowany (1 godz.)
|
1. Uczeń w wypożyczalni szkolnej. - zasady korzystania ze zbiorów biblioteki. 2. Źródła informacji o ciekawych książkach: spis lektur, nauczyciele, rówieśnicy, rodzice,
bibliotekarze, wystawka nowości.
3. Tytułowy katalog ilustrowany - informacja o książkach dla młodszych czytelników.
4. Karta tytułowa katalogu ilustrowanego: tytuł, autor, liczba stron, ilustracja.
|
Kształcenie umiejętności korzystania z katalogu bibliotecznego. Kształcenie nawyku korzystania z warsztatu informacyjnego biblioteki
- tytułowy katalog ilustrowany.
Poszanowanie zbiorów bibliotecznych.
|
Poznanie źródła informacji o ciekawych książkach - tytułowego katalogu ilustrowanego poprzez
obejrzenie prac w katalogu i samodzielne wykonanie podobnej do wybranej książki |
Uczeń: - pamięta i rozumie pojęcia: wypożyczalnia, księgozbiór, dział literatury dla młodszych czytelników,
tytułowy katalog ilustrowany, karta katalogowa, elementy karty katalogowej, ilustracja,
- rozumie rolę ilustracji w katalogu tytułowym,
- rozumie konieczność poszanowania zbiorów,
- potrafi korzystać z warsztatu informacyjnego biblioteki - tytułowy katalog ilustrowany,
- potrafi wykonać kartę katalogową wybranej przez siebie książki.
|
Osiągnięcia
- Czytanie dla zdobycia wiadomości i zaspokajania potrzeb poznawczych.
- Znajomość treści i pojęć związanych z biblioteką i książką.
- Poszukiwanie i wykorzystanie informacji z encyklopedii, słowników i innych wydawnictw i dokumentów
pozaksiążkowych (medialnych).
- Wyszukiwanie w zbiorach biblioteki materiałów na określony temat za pomocą dostępnych dla dzieci narzędzi
informacji.
- Prawidłowe korzystanie z różnych źródeł informacji w ustawicznym samokształceniu.
- Poszanowanie książek i innych dokumentów bibliotecznych jako części polskiego dziedzictwa kulturowego
Ewaluacja osiągnięć uczniów i ewaluacja programu
Ocenianie jest ważnym elementem pracy nauczyciela, umożliwia nie tylko ustalenie stopnia opanowania
wiedzy przez uczniów, ale także w porę diagnozowanie trudności w nabywaniu przez uczniów kolejnych umiejętności.
Dzięki temu możemy korygować tempo pracy i metody nauczania.
Ewaluacja przeprowadzona w tym przypadku metodą testów jest informacją o efektach pracy i osiągnięciach
uczniów. Umożliwia kierowanie procesem nauczania, zaspokaja niepowodzenia oraz motywuje do dalszej pracy.
W zależności od celów ewaluacji osiągnięć uczniów zalecane jest stosowanie różnorodnych narzędzi:
- kwestionariusz ankiety,
- uważna obserwacja w działaniu,
- pogadanki tematyczne,
- karty pracy,
- arkusze refleksji uczniowskiej (ocena i samoocena uczniów),
- konkursy, wystawy,
- informacje zwrotne dla nauczyciela.
Przedmiotem oceny są wiadomości i umiejętności oraz wystawy pracy uczniów a także wysiłek i zaangażowanie
oraz pozytywne zmiany w postawie uczniów. Przy ocenianiu postaw uczniów należy brać pod uwagę stopień
zaangażowania w pracę, inwencję twórczą, aktywność ucznia, samodzielność myślenia, umiejętność
wyszukiwania informacji, rozwiązywania problemów, komunikowania się, współdziałania i współpracy w
grupie. Diagnozowanie uczniów, sprawdzanie i ocenianie wiadomości i umiejętności oraz postaw uczniów, a
także wnioski na temat realizacji treści kształcenia są niezbędnym elementem ewaluacji programu pozwalającym
na jego modyfikowanie, a tym samym ulepszanie procesu nauczania.
Procedury osiągania celów
W trakcie realizacji programu Edukacja czytelnicza i medialna dla klas I - III szkoły podstawowej
dzieci uczą się korzystania ze zbiorów i narzędzi informacji biblioteki szkolnej. Poznają różne typy
wydawnictw i poszukują w nich potrzebnych informacji. Zaspokajają w ten sposób własne zainteresowania i
wykonują zadania związane z procesem uczenia się. Uczą się poszanowania książek i innych dokumentów
bibliotecznych jako dóbr kultury oraz posługiwania się podstawowymi urządzeniami medialnymi. Treści kształcenia
podporządkowane są głównie nabywaniu umiejętności poszukiwania i samodzielnego wyboru informacji, jej
przetwarzania, twórczej pracy, współdziałania i samokształcenia.
Opracowany program pozostawia swobodę w projektowaniu procesu kształcenia, którego podmiotem jest uczeń,
jego zainteresowania i uzdolnienia.
Procedury osiągania celów przez uczniów ujęte są czynnościowo, operacyjnie. W kształceniu umiejętności
przewidzianych w programie należy wykorzystać różnorodne metody nauczania. Wśród nich najbardziej
wskazanymi są metody problemowe i czynnościowe, które rozwijają aktywność poznawczą ucznia: indywidualną
i podejmowaną w ramach pracy grupowej. Praktyczne zaangażowanie ucznia w zdobywanie nowej i systematyzowanie
wcześniejszej wiedzy oraz umiejętności powinno być podstawą osiągania celów edukacji czytelniczej i
medialnej.
Nauczyciel występuje w roli doradcy, organizatora procesu kształcenia, wspomaga rozwój ucznia, motywuje
go do pracy i pomaga w wyznaczaniu kierunku działań oraz nadzoruje efekty pracy.
EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Tematyka zajęć
Klasa I
- Z wizytą w bibliotece szkolnej.
- Uroczystość pasowania na czytelnika biblioteki szkolnej.
Ewaluacja
Test dla klasy I.
Konkurs plastyczny - "Moja ulubiona książka".
Klasa II
- Czytelnia naszym miejscem pracy i rozrywki.
- Poznajemy książki dla dzieci i ich twórców.
- Jak zostać czytelnikiem biblioteki publicznej? - wycieczka do Filii Biblioteki Publicznej.
Ewaluacja
Test dla klasy II.
Konkurs plastyczny - "Kubuś Puchatek i jego przyjaciele".
Klasa III
- Jak zbudowana jest książka?
- Karta katalogowa - "dowód osobisty książki".
- Informator o ciekawych książkach - tytułowy katalog ilustrowany.
Ewaluacja
Test dla klasy III.
Konkurs plastyczny - "Dzieci z Bullerbyn".
Ewaluacja
Test dla klasy I
- Podaj tytuł książki, która najbardziej Ci się podobała.
.................................................
- Podaj tytuł przedstawienia teatralnego, które obejrzałeś w szkole lub Miejskim Centrum Kultury.
.................................................
- Z którym bohaterem książkowym chciałbyś się spotkać?
.................................................
- Uzupełnij zdania:
- Miejscem, w którym wypożyczamy książki jest
.................................................
- Książki kupujemy w
.................................................
- Zasady korzystania z biblioteki zawarte są w
.................................................
- Książka prosi o
.................................................
- Czy lubisz przychodzić do biblioteki? Jeśli tak to dlaczego?
.................................................
.................................................
Test dla klasy II
- Podaj autora i tytuł książki, która najbardziej Ci się podobała.
.................................................
- Podaj tytuł przedstawienia teatralnego, które obejrzałeś w szkole, lub Miejskim Centrum Kultury.
.................................................
- Wymień tytuły czasopism dziecięcych, które czytasz.
.................................................
- Uzupełnij zdania:
- Wypożyczalnia to miejsce, gdzie
.................................................
- Czytelnia to miejsce, gdzie
.................................................
- Odtwarzacze video i DWD są w czytelni potrzebne do
.................................................
- Co oznaczają następujące symbole literowe?
B
.................................................
Bw
.................................................
- Czy korzystasz z biblioteki publicznej?
.................................................
- Czy lubisz przychodzić do biblioteki szkolnej? Jeśli tak to dlaczego?
.................................................
.................................................
Test dla klasy III
- Podaj autora i tytuł książki, która najbardziej Ci się podobała.
.................................................
- Podaj tytuł przedstawienia teatralnego, które obejrzałeś w szkole lub Miejskim Centrum Kultury.
.................................................
- Wymień główne elementy budowy książki.
.................................................
- Jakie najważniejsze dane o książce wypisujemy z karty tytułowej?
.................................................
- Uzupełnij zdania:
- Karta katalogowa to
.................................................
- Katalog jest zbiorem
.................................................
- Sygnatura to
.................................................
- Wymień elementy karty katalogu ilustrowanego.
.................................................
.................................................
- Ile godzin spędzasz na oglądaniu:
- telewizji?.................................................
- video? ....................................................
- grze na komputerze? ...............................
- czytaniu książek? ……………………....
- Czy lubisz przychodzić do biblioteki szkolnej? Jeśli tak to dlaczego?
.................................................
.................................................
Bibliografia
- Andrzejewska J.: Bibliotekarstwo w szkole. Teoria i praktyka. T. 1,2 Warszawa 1996
- Andrzejewska J.: Program edukacji czytelniczej i medialnej a moduł biblioteczny, realizowany przez
nauczyciela bibliotekarza na zajęciach grupowych w bibliotece w szkole podstawowej. "Biblioteka w Szkole"
2000 nr 2 s.3 - 5
- Biblioteczka reformy: Ministerstwo Edukacji Narodowej o reformie programowej. I etap edukacyjny: kształcenie
zintegrowane. Zeszyt nr 7. Warszawa 1999
- Grodecka E., Sokołowska H.: Edukacja czytelnicza i medialna w szkole podstawowej i gimnazjum. Warszawa: Agencja "Sukrus", 2000
- Kąkolewicz M., Pielachowski J.: Program nauczania edukacji czytelniczej i medialnej. Poznań: eMPi2,
1999
- Kowalczyk D., Górska B.: Program edukacji czytelniczej i medialnej dla klas I - III. "Biblioteka w
Szkole" 2004 nr 4 s.12 - 14.
- Maciejewska A.: Co robić, aby dzieci czytały? "Biblioteka w szkole" 2003 nr 1 s. 6 - 7.
- Studniewska B. Klub Przyjaciół Książki - pomysł na edukację czytelniczą i medialną uczniów klas
I - III. "Biblioteka w Szkole", 2000 nr 11 s. 4 - 7.
- Wojciechowski J.: Wczesnoszkolne bariery lekturowe. "Biblioteka w Szkole", 2001 nr 9
- Wójcicka E.: Tworzymy katalog ilustrowany. "Biblioteka w Szkole" 1998 nr 4 s. 22 - 23.
Dział: Edukacja czytelnicza i medialna |
|