Baśnie, legendy i mity to opowieści, które powstały przed wiekami. Były przekazywane z ust do ust, zanim ludzie wynaleźli pismo. Gawędziarze snuli opowieści o czarach, które zawładnęły wyobraźnią kolejnych pokoleń. W opowieściach tych bardzo często pojawiały się wróżki i czarownice.

Z historii czarownic

Z dawien dawna uznawano czarownice za pośredniczki diabła. W średniowiecznej Europie głośne były procesy czarownic, Za takie uznawano kobiety pozostające, według opinii otoczenia, w kontakcie z siłami nadprzyrodzonymi. Przypisywano im zdolność odgadywania przyszłości i wpływania na nią dzięki zabiegom magicznym. Były to zazwyczaj niewinne kobiety, których odmienność wyglądu, obyczajów i zachowania, a czasem niechęć i osobiste porachunki możnych stawały się przyczyną skazywania ich na spalenie na stosie.

Czary - mary, hokus - pokus

Podobno słowo "wiedźma" pochodzi od słów: wiedzieć, wiedza. Czyli to kobieta posiadająca wiedzę, i to wiedzę tajemną. Zgłębia ją w mrocznym wnętrzu chaty, z dala od ludzkich siedzib.
Według wierzeń średniowiecznych, w pewne określone dni, odbywały się nocne zloty czarownic, tak zwane sabaty, na łysych szczytach gór, dokąd przybywały one na narady i zabawę, lecąc na miotłach. Spotykały się tam ustalając plan szkód i utrapień, jakie przyniosą ludziom w najbliższym czasie. W polskich opowiadaniach ludowych sabaty czarownic odbywały się na Łysej Górze, w Górach Świętokrzyskich, w noc świętojańską, to znaczy z 23 na 24 czerwca.

Czy boimy się czarownic?   Postacie czarownic występują w wielu sławnych opowieściach ludowych w całej Europie. Straszono nimi dzieci, wymuszając posłuszeństwo. Pozostały świadectwem prymitywnych wierzeń, dawnych obyczajów, należą do historii kultury; dziś już nie straszą, a przedstawiane jako szpetne kobiety na miotle - nawet bawią i śmieszą.

Czym zajmuje się baśniowa czarownica?

Czarownica rzuca uroki i czary, które wymyśla nocą w swoim domu. Musi doskonale znać się na ziołach, latać na miotle i znać na pamięć wszystkie zaklęcia. Sporządza diabelskie napoje i trucizny. Czyta przyszłość z kryształowej kuli i fusów.

Do grona znanych czarownic zaliczamy podstępną i próżną macochę królewny Śnieżki. Jest nią królowa, która chce pozostać najpiękniejszą kobietą w królestwie. Pewnego dnia magiczne lusterko oznajmia macosze, że piękniejsza od niej jest Śnieżka. Królowa postanawia ją uśmiercić, podając zatrute jabłko. Śnieżka zapada w długi sen, a czuwają nad nią krasnoludki. Kiedy zjawia się królewicz i całuje królewnę, zły czar pryska.

Najbardziej sławna wiedźma to Baba Jaga, zwana też Babą Jędzą. Jest postacią ze starych ludowych bajek. Pierwsi postać Baby Jagi opisali bracia Jacob i Wilhelm Grimm w baśni "Jaś i Małgosia". Baba Jaga z tej baśni lubi zjeść tłuściutkie dziecko. Kiedy Jaś i Małgosia trafiają do jej chatki, wiedźma zamyka Jasia w komórce, żeby go utuczyć. Ale dzięki sprytowi Małgosi czarownica sama trafia do pieca.

Jak rozpoznać czarownicę?

Czarownica, czyli wiedźma, przeraża samym swym wyglądem.

Cechy czarownicy: zniszczony spiczasty kapelusz nos jak haczyk wysunięty podbródek zmierzwione włosy czarne, podarte i pocerowane łachmany brodawki na nosie i twarzy rękawiczki bez palców paznokcie długie jak szpony

Każda profesjonalna wiedźma winna posiadać czarnego kota, kryształową kulę, kocioł do przygotowania mikstur oraz latającą miotłę.

Wolimy czarodziejki!

Czarodziejka to wróżka, która spełnia dobre czary. Gotuje w kotłach malinowe napoje, które leczą choroby, a nawet zmartwienia. Czarodziejki lubią dzieci, chętnie pomagają biednym ludziom w ich kłopotach.
Taką była matka chrzestna Kopciuszka, która wyczarowała jej piękną suknię balową i zmieniła różdżką myszy w rumaki, a dynię w karocę.

Wróżki wyglądają zupełnie inaczej niż czarownice:

różdżka czarodziejska z gałęzi głogu, cisu lub wierzby

 

 

Wróżki bywają jednak różne...

 

 

Jest chatka w lesie ukryta W mchy i paprocie spowita Nocą przy pełni księżyca Śpi tam pewna czarownica Jej miotła z witek brzozowych Sama wyrusza na łowy Jej kot czarny Niby smoła Sam warzy w kociołku zioła Tak że pod zielonym dachem Snują się dziwne zapachy Ona nie czuje nie słyszy Bo sen w niebie ją kołysze Bo płynie przez niebo chatką Jak zaczarowanym statkiem Zofia Beszczyńska - Kołysanka czarownicy

 

Jak wieść niesie, w miejscowości Mała Nędza Stoi wielki hipermarket Stara Jędza. Od produktów uginają się regały, Bo towarów asortyment jest wspaniały. Lecz choć można tam naprawdę wszystko dostać, To zakupy w Starej Jędzy rzecz nieprosta. Kto chce w mig to pojąć w sposób oczywisty, Niech spróbuje znaleźć wszystko z naszej listy: Cztery żaby, pięć pająków, kurze pierze, Parę klipsów z uśmiechniętym nietoperzem, Jeden szkielet, dwa długaśne gnaty luzem, Maskę kota z fioletowym wielkim guzem, Czaszkę ptaszka, małą miotłę odrzutową, Dwie pokrzywy (gotowaną i surową), Cztery jabłka z wielgachnymi robalami I buciki z czerwonymi kokardkami, [...] Garniec błota, słój pajęczyn, połeć sadła, Krzywe lustro, gadające dwa zwierciadła, Sześć trujących i śmierdzących muchomorów Oraz innych strasznych grzybków osiem worów. Małgorzata Strzałkowska - Hipermarket Stara Jędza [fragm.]

 

 

Dom na krzywej łapce, Skrzypi krzywa furtka. Przed domkiem na ławce Baba Jaga smutna. Nikt nie lubi Baby Jagi ani krztyny, Nikt do Baby nie przychodzi w odwiedziny, Nikt "dzień dobry" jej nie powie, gdy ją spotka, Nikt się zatrzyma u jej płotka.. Baba Jaga martwi się i smuci: - Ja już nie chcę z wszystkimi się kłócić! Czy są może takie czary albo zioła, Żebym miła się zrobiła i wesoła? Joanna Papuzińska "Smutna Baba Jaga" [fragm.]

 

 

A jakie książki przeniosą Cię w tajemniczy, zaczarowany świat magii,
w którym przez chwilę i Ty poczujesz się wróżką lub czarownicą
(według uznania)?

 

Wiera Badalska "Jak oswoić czarownicę"
Shirley Barber "Złota wróżka"; "Wróżka i Gwiezdny Ząbek"
Czarodziejski świat wróżek (Zaczarowany Las)
Roald Dahl "Czarownice"
Natalia Gałczyńska "O wróżkach i czarodziejach"
Księga wróżek i czarownic
Clive Staples Lewis "Lew, czarownica i stara szafa" (Opowieści z Narnii)
Joanna Papuzińska "Nasza mama czarodziejka"
Otfried Preussler "Malutka czarownica"
Dorota Terakowska "Dzień i noc czarownicy"
Valerie Thomas "Wiedźma Winifreda"

 

 

Bibliografia: Daxelmuller Christoph "Magia, wiedźmy i czarnoksiężnicy". Wrocław, Atlas 2004 Hill Douglas "Wiedźmy i czarownicy: poznaj świat magii, dzieje, tajemnice i wierzenia ludzi uprawiających magię". Warszawa, Arkady 1998 Księga baśni i mitów. Lublin, Wydawnictwo Paweł Skokowski 2001 Księga wróżek i czarownic. Lublin, Wydawnictwo Paweł Skokowski 1998 Martin Jerzy W. "O czarach - marach". Świerszczyk 2004 nr 22 s. 5-6 Tylicka Barbara "Bohaterowie naszych książek: przewodnik po literaturze dla dzieci i młodzieży". Łódź, Literatura 1999

 

wersja spakowana w formacie Microsoft Word (2121 KB) dział: Krótkie gazetki na długie przerwy