Pierwsza wzmianka o Bo¿ym Narodzeniu pochodzi z 354 roku, a zamieszcza j± rzymski kalendarz. Ró¿ne
by³y w przesz³o¶ci terminy obchodów ¶wi±t Bo¿ego Narodzenia. ¦wiêtowano w styczniu, marcu, kwietniu,
a nawet w maju. Ostatecznie wybrano datê 25 grudnia - dzieñ przesilenia zimowego. Chrze¶cijanie
ze s³oñcem uto¿samiali Chrystusa, nazywaj±c go "S³oñcem Sprawiedliwo¶ci". Tajemnica Bo¿ego
Narodzenia polega na tym, ¿e druga Osoba Boska sta³a siê cz³owiekiem, aby w ciele ludzkim dokonaæ
zbawienia rodzaju ludzkiego za grzechy. Jako Bóg jest wieczny, nieskoñczony, wszechobecny i wszechmocny,
jako cz³owiek jest ograniczony czasem, przestrzeni± i moc±.
Zwyczaj ubierania choinek narodzi³ siê w¶ród ludów germañskich przesz³o 300 lat temu. W dniach
przesilania zimy i nocy zawieszano u sufitu ga³±zki jemio³y, jod³y, ¶wierka, sosny jako symbol zwyciêstwa
¿ycia nad ¶mierci±, dnia nad noc±, ¶wiat³a nad ciemno¶ci±. Ko¶ció³ chêtnie przej±³ ten zwyczaj
jako zapowied¼, znak i typ Jezusa Chrystusa. Na drzewku zawieszamy ¶wiat³a, bo tak czêsto Jezus o sobie mówi³,
¿e jest ¶wiat³o¶ci± ¶wiata.
Po adwentowym oczekiwaniu bezpo¶rednim przygotowaniem do ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia jest Wigilia.
W Polsce wieczerza wigilijna
rozpoczyna siê po zapadniêciu zmroku, gdy na niebie pojawia siê pierwsza gwiazda.
Wtedy ca³a rodzina gromadzi siê
w jednym pokoju, przy stole nakrytym bia³ym obrusem. Pod nim roz³o¿one jest siano. Kiedy ju¿ wszyscy
domownicy stan± wokó³ sto³u, najstarsza osoba w rodzinie rozpoczyna modlitwê, odczytuje fragment Pisma ¶w.
o narodzinach Jezusa, nastêpnie bierze z talerzyka bia³y op³atek, podchodzi do ka¿dego, ³amie siê nim i
sk³ada ¿yczenia. W tym dniu wspomina siê wszystkich, którzy nie mog± byæ z nami. To z my¶l± o zmar³ych
i o ka¿dym, kto nie ma gdzie spêdziæ tego wieczoru, le¿y na stole dodatkowe, puste nakrycie.
W czasie Wigilii najwa¿niejszy jest op³atek i zawsze pierwszy. Dopiero gdy podzielimy siê op³atkiem, mo¿emy
skosztowaæ czerwonego barszczu z uszkami, czarnego maku, br±zowych orzechów i srebrnych ryb. Przedtem nie
wypada ¶piewaæ nawet kolêd.
Tradycja obchodów ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia jest g³êboko zakorzeniona nie tylko w narodzie polskim. Na ca³ym ¶wiecie katolicy ¶wiêtuj± narodzenie Jezusa, ale w ka¿dym kraju panuj±
nieco odmienne zwyczaje. Do rozpowszechniania zwyczaju budowania ¿³óbków i szopek najwiêcej przyczyni³
siê ¶w. Franciszek z Asy¿u i jego bracia. To on, chc±c przypomnieæ narodziny Pana Jezusa, nakaza³ nanie¶æ
do groty siana i przyprowadziæ wo³u i os³a. Zawo³a³ braci i pobo¿nych ludzi. Tam odczyta³ im Ewangeliê
o narodzeniu Zbawiciela i wyg³osi³ kazanie o wcieleniu S³owa.
W Hiszpanii odpowiednikiem op³atka jest cha³wa. Przed Bo¿ym Narodzeniem ka¿da rodzina
hiszpañska zaopatruje siê w now± szopkê.
Wigilijna wieczerza rozpoczyna siê po pasterce. Nastêpnie wszyscy wychodz± na ulice o¶wietlone tysi±cami
barwnych ¿arówek, ¶piewaj± kolêdy, tañcz± i bawi± siê do rana.
G³ównym daniem jest pieczona ryba oraz "ciasto Trzech Króli", w który zapieka siê drobne upominki.
Prezenty rozdawane s± 6 stycznia
w ¶wiêto Trzech Króli, na pami±tkê darów, które Jezus otrzyma³ od mêdrców ze Wschodu.
W Wielkiej Brytanii wigilijny posi³ek zaczyna siê w po³udnie w ¶cis³ym gronie rodzinnym. Obiad,
bo trudno tu mówiæ o wieczerzy, sk³ada siê z pieczonego indyka i " p³on±cego puddingu". Wieczorem w
Wigiliê angielskie dzieci wywieszaj± swoje poñczochy za drzwi, by nazajutrz rano odnale¼æ je wype³nione
prezentami.
Tu narodzi³ siê zwyczaj poca³unków pod jemio³± wisz±c± u sufitu.
Taki poca³unek przynosi szczê¶cie i spe³nienie ¿yczeñ.
Londyn jest ojczyzn± pierwszych kartek z ¿yczeniami. W 1846 roku Jon Horsley z Anglii zaprojektowa³
pierwsz± kartkê ¶wi±teczn± z napisem "Weso³ych ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia i szczê¶liwego Nowego
Roku".
W Szwecji
¦wiêta Bo¿ego Narodzenia rozpoczynaj± siê w pierwsz± niedzielê adwentu. Tradycyjna
szwedzka uczta sk³ada siê z iutfisk, czyli rozmoczonej suszonej ryby o do¶æ md³ym smaku. Potem podaje siê
galaretkê wieprzow±, g³owiznê i chleb,
a na deser pierniczki. Nie stawia siê wolnego nakrycia na stole, ale za to odwiedza siê samotnych.
Szwedzi nie ¶piewaj± kolêd, lecz tañcz± wokó³ choinki.
W
Niemczech "Bo¿e Narodzenie" obejmuje trzy dni: 24 grudnia -"Wigiliê", pierwszy dzieñ ¦wi±t
Bo¿ego Narodzenia, narodziny Jezusa Chrystusa (25.12.) i drugi dzieñ ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia (26.12.). W
Wigiliê w chrze¶cijañskich rodzinach przed lub po uczestnictwie w Mszy ¦wiêtej zapala siê ¶wiece na
choince i wtedy rozpoczyna siê "gwiazdka" tzw. "Bescherung". ¦piewa siê lub s³ucha siê kolêd i
cz³onkowie rodziny obdarowuj± siê wzajemnie prezentami. Dzieciom opowiada siê legendê mówi±c±, i¿
prezenty przyniós³ ¦wiêty Miko³aj lub Dzieci±tko Jezus. Wiele rodzin wynajmuje nawet Miko³aja, którego
rolê odgrywaj± studenci przebrani w kostium. W pierwszym i drugim dniu ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia wielu
ludzi udaje siê do ko¶cio³a na ¶wi±teczne msze. 25 i 26 grudnia s± dniami ¶wi±tecznymi wolnymi od
pracy.
Greckie Bo¿e Narodzenie
jest spokojnym, uroczystym okresem. Gor±cy okres rozpoczyna siê 6 grudnia w dniu ¦wiêtego Miko³aja, kiedy
to wszyscy wymieniaj± siê podarunkami i trwa a¿ do 6 stycznia - ¶wiêta Trzech Króli. Na dzieñ przed Bo¿ym
Narodzeniem i Nowym Rokiem dzieci ¶piewaj± co¶ na wzór kolêd, chodz±c od domu do domu. Te kolêdy maj±
b³ogos³awiæ domostwa. Czêsto kolêdy te s± ¶piewane przy akompaniamencie ma³ych metalowych trójk±cików
i ma³ych glinianych bêbenków. Za ¶piew dzieci czêsto nagradzane s± s³odyczami i suszonymi owocami. Na
prawie ka¿dym stole mo¿na znale¼æ Christopsomo (Chleb Chrystusa). Jest to okr±g³y bochenek ozdobiony na
szczycie krzy¿em, wokó³ którego ludzie stawiaj± symbole z ciasta przedstawiaj±ce wszystko to, co oznacza
d³ugotrwa³o¶æ. Je¶li biesiadnicy pochodz± z wyspy i s± rybakami na ich stole zobaczysz chleb z ryb±.
Choinki nie s± powszechnie u¿ywane w Grecji, a prezenty s± wrêczane 1 stycznia.
Obecnie w wiêkszych miastach mo¿na zobaczyæ ulice przystrojone w lampki i dekoracje. Powoli zostaje te¿
przejmowana zachodnia tradycja wys³ania kart z ¿yczeniami ¶wi±tecznymi do przyjació³ i rodziny.
We Francji ¶wi±teczn± atmosferê wyczuwa siê ju¿ na kilka tygodni przed Bo¿ym Narodzeniem.
Wszystkich opanowuje gor±czka zakupów. W³a¶ciciele sklepów prze¶cigaj± siê w pomys³ach dekorowania
wystaw. Ulice miast przystrojone s± kolorowymi lampkami i gwiazdkami.
¦wiêta Bo¿ego Narodzenia pe³ni±
we Francji bardzo wa¿n± rolê. S± to ¶wiêta rodzinne. Francuzi wrêczaj± sobie rêcznie robione kartki
¶wi±teczne oraz kupuj± prezenty. We Francji, w przeciwieñstwie do Polski, nie ma Wigilii.
Francuzi bior± udzia³ we mszy, a 25 grudnia siadaj± do wspólnego obiadu. W ten dzieñ je siê indyka
nadziewanego kasztanami i pije du¿o szampana.
We Francji dzieci wierz±, ¿e to ma³y Jezus przynosi im prezenty, które w wigilijn± noc wk³ada do
bucików ustawionych przy kominku.
BO¯E NARODZENIE W CZECHACH I NA S£OWACJI
Okres Bo¿ego Narodzenia jest w Republice Czeskiej okresem szczególnym. ¦wiêta s± tu czasem wzajemnych
spotkañ rodzinnych oraz dniem wolnym, w którym mo¿na siê dobrze zabawiæ. Ju¿ kilka tygodni przed Bo¿ym
Narodzeniem, zarówno w Czechach, jak i na S³owacji, wystawy sklepowe przyci±gaj± klientów specjalnymi
promocjami i kolorowymi ¶wiecide³kami.
Prawdziwy okres ¶wi±teczny rozpoczyna siê jednak dopiero
24 grudnia. Ludzie wierz±cy przez ca³y ten dzieñ zachowuj± post, nastêpnie sk³adaj± sobie ¿yczenia i
obdarowuj± siê prezentami. W prawie ka¿dym domu stoi choinka, wokó³ której gromadz± siê domownicy
zasiadaj±cy do wspólnej kolacji, gdy na niebie uka¿e siê pierwsza gwiazdka.
Na stole nie mo¿e na przyk³ad
zabrakn±æ "vánoèky" - tradycyjnego bia³ego ciasta przypominaj±cego wygl±dem i smakiem polsk± s³odk±
cha³kê z bakaliami. Pierwsz± spo¿ywan± potraw± s±, podobnie jak w Polsce, op³atki. Nastêpnie na stó³
wêdruje zupa grzybowa oraz obowi±zkowo ryba, a najlepsz± oczywi¶cie jest karp. Na S³owacji, a przede
wszystkim w okolicach Bratys³awy, w miejsce zupy grzybowej czêsto podawany jest kapu¶niak. Czesi i S³owacy
przywi±zuj± te¿ ogromn± wagê do suszonych owoców oraz jab³ek, które s³u¿± nie tylko do jedzenia,
ale tak¿e do ¶wi±tecznych wró¿b.
W okresie bo¿onarodzeniowym nasi po³udniowi s±siedzi ¶piewaj± oczywi¶cie równie¿ kolêdy, a ludzie
nawiedzaj± ko¶cio³y, które w Czechach w ci±gu roku ¶wiec± pustkami.
We W³oszech ¦wiêta Bo¿ego Narodzenia maj± tysi±cletni± tradycjê. W³osi wysy³aj± wiele kartek z ¿yczeniami
do rodziny i przyjació³.
8 grudnia ubiera siê choinkê
oraz budowane s± ¿³obki w ko¶cio³ach.
24 grudnia obchodzona jest Wigilia - uroczysta kolacja, podczas której jedzone s± typowe w³oskie ciasta
- penettone i pandoro, a tak¿e nugat, migda³y i orzechy laskowe.
W³osi bior± udzia³ w Pasterce. W czasie Bo¿ego Narodzenia rozdaj± prezenty.
Centralne ulice Rzymu zdobi± wielkie choinki.
We wspó³czesnej Rosji bardziej uroczy¶cie, ni¿ Bo¿e Narodzenie, ¶wiêtowana jest noc z 31
grudnia na 1 stycznia. To czas prezentów, które w Rosji przynosz± Dziadek Mróz i jego wnuczka ¦nie¿ynka.
Bo¿e Narodzenie jest obchodzone po ¶wiêtach Nowego Roku, 7 stycznia. To ¶wiêto bardzo radosne,
wiele osób udaje siê wtedy do cerkwi, wszyscy sk³adaj± sobie ¿yczenia. Rozpoczyna je uroczysta, rodzinna
kolacja, czyli Wigilia. Przygotowuje siê postne danie z ziaren pszenicy, miodu i kaszy zmieszanymi z
migda³owym lub makowym mlekiem. Do kaszy dodaje siê orzechy lub mak. Takim daniem rozpoczyna siê Wigilia.
Na rosyjskim stole wigilijnym obowi±zkowo powinno znale¼æ siê 12 dañ - zgodnie z liczb± aposto³ów
- m.in. bliny, ryba i miêsa w galarecie, pieczyste i pierniki miodowe. Wieczerzê wigilijn± poprzedza ¶cis³y
post, który przestrzegany jest, a¿ do pojawienia siê pierwszej gwiazdki, symbolizuj±cej gwiazdê
Betlejemsk±.
Do tradycji ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia nale¿y m.in. zapalanie ¶wiec w oknach i ognisk na ulicach, które
maj± rozgrzaæ w zimow±, mro¼n± noc narodzone Dzieci±tko. Dzieci z papierowymi gwiazdami i lampionami w rêkach
pukaj± do tych domów, w których zapalono ¶wiece, aby z³o¿yæ ¿yczenia domownikom, za¶piewaæ kolêdy,
a nawet odegraæ ca³e przedstawienia. Gospodarze zapraszaj± ich do domu, do swojego sto³u lub nagradzaj±
¶wi±tecznymi smako³ykami.
Na Wêgrzech w czasie ¶wi±t
organizuje siê wielkie bale dla dzieci.
Najwa¿niejszy z nich odbywa siê w stolicy kraju, Budapeszcie, w budynku Parlamentu. Uczestnicz± w nim
znani aktorzy i arty¶ci. Pod obrus le¿±cy na stole wk³ada siê sianko. Wyci±gniêcie najd³u¿szego ¼d¼b³a
wró¿y d³ugie ¿ycie. W czasie Wigilii i ¦wi±t Bo¿ego Narodzenia Wêgrzy jedz± pieczonego indyka, zupê
rybn± oraz rosó³ z kury. Na stole nie mo¿e zabrakn±æ ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie mi³o¶æ.
W Austrii po pi±tej po po³udniu rozbrzmiewa w oknach ma³y dzwoneczek.
To znak, ¿e rozpoczyna siê ¶wi±teczna kolacja. Austria jest ojczyzn± jednej z najpiêkniejszych
kolêd na ¶wiecie "Stalle Nacht, heilige nacht" (Cicha noc, ¶wiêta noc).
W Danii na Wigiliê podaje siê s³odki ry¿ z cynamonem i
pieczon± gê¶ z jab³kami. Tradycyjnym daniem jest budyñ z ry¿em, w którym gospodyni ukrywa migda³. Kto
go znajdzie, ten dostaje ¶winkê z marcepanu, która zapewnia szczê¶cie przez ca³y rok.
W
Meksyku ju¿ 15 grudnia wiesza siê pod sufitem piniatê - gliniane naczynie
wype³nione s³odyczami. Pod ni± gromadz± siê dzieci. Jedno z nich rozbija piniatê kijem, co rozpoczyna wy¶cig
w zbieraniu s³odyczy. G³ównym daniem wigilijnym jest wêdzony dorsz z papryk± i oliw± oraz ma³ymi
grzankami. Podaje siê równie¿ pieczonego indyka, owoce, s³odycze.
¦wiêta Bo¿ego Narodzenia w Stanach Zjednoczonych - choæ raczej w³a¶ciwie nale¿a³oby u¿yæ
zwrotu ¶wiêto - gdy¿ tradycyjna amerykañska rodzina nie obchodzi
Wigilii, a 26 grudnia jest
normalnym dniem pracy. Nie umniejsza to jednak roli, jak± Bo¿e Narodzenie pe³ni w kulturze USA. Ka¿da amerykañska rodzina pieczo³owicie i z
du¿ym wyprzedzeniem przygotowuje siê na ich nadej¶cie. Ulice i domy przystrajane s± tysi±cem migoc±cych ¶wiate³ek i
lampek.
W ogródkach i witrynach sklepowych pojawiaj± siê ¶wi±teczne dekoracje. Wszêdzie rozbrzmiewa d¼wiêk kolêd,
a w powietrzu unosi siê zapach choinek. Jedn± z wa¿niejszych tradycji zwi±zanych z Bo¿ym Narodzeniem w
Stanach Zjednoczonych jest dawanie prezentów - wzajemne obdarowywanie siê. W ka¿dym domu pod choink± piêtrz±
siê prezenty, a ich otwarcie nastêpuje w ¶wi±teczny poranek przed ¶niadaniem. Kulminacyjnym punktem Bo¿ego
Narodzenia jest uroczysty obiad, na którym nie mo¿e zabrakn±æ bli¿szej i dalszej rodziny.
|
POGODNYCH I RADOSNYCH
¦WI¡T BO¯EGO NARODZENIA
¯YCZ¡ AUTORKI
|
Opracowa³y: Katarzyna Szcze¶niak i Iwona B³aszkowska
Wykorzystano:
- Korzeñ A.: Jeden Bóg, ró¿norodno¶æ zwyczajów. Scenariusz spotkania op³atkowego
"Biblioteka w Szkole" 2005 nr 10, s.26-27
oraz strony:
wersja spakowana w formacie Microsoft Word (981 KB)
dzia³: Krótkie gazetki na d³ugie przerwy
|