|
 Ryszard Kapuściński
książę reportażu
|
|
|
Ciągle w podróży
 Ryszard Kapuściński cieszy się od lat nieustającą sympatią czytelników i, co nieczęsto zdarza się, krytyków.
Potwierdzają ten fakt liczne nagrody. Jego ostatnia książka "Podróże z Herodotem"
została uznana za Książkę Roku 2004 (Warszawska Premiera Literacka) i zwyciężyła w plebiscycie
czytelników nagrody literackiej Nike 2005.
Pisarz urodził się w 1932 roku w Pińsku na Polesiu. W 1940 r. uciekł z rodzicami spod sowieckiej
okupacji na Mazowsze. Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Pracę dziennikarską
rozpoczął w "Sztandarze Młodych", potem pisał m.in. do "Polityki" i tygodnika "Kultura". Od 1962 r. był korespondentem
zagranicznym PAP. W tym samym roku zadebiutował cyklem reportaży krajowych "Busz
po polsku". Podczas 30 lat pracy korespondenta był świadkiem 27 przewrotów i rewolucji, cztery razy
miał być rozstrzelany. Przebywał w Afryce, Ameryce Południowej, Azji, na Kaukazie.
W 2001 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego.
|
|
| "Cesarz" i inne
książki |
 |
Sławę przyniosła Ryszardowi Kapuścińskiemu książka "Cesarz", która w 1983 roku została
ogłoszona przez "Sunday Times" książką roku. Opowieść o ostatnich latach panowania cesarza Etiopii
Hajle Sellasje (1930-1974) odczytywana była jako alegoria rozkładu i upadku systemu totalitarnego.
Za najwybitniejsze osiągnięcie w bogatym dorobku autora, obok "Cesarza", uważana jest książka "Szachinszach"
-
opowieść o rewolucji islamskiej w Iranie oraz "Imperium" - o rozpadzie Związku
Radzieckiego. Jak podkreśla Michał Głowiński, w tej ostatniej ważna jest nie analiza politologiczna, o
upadku mówią bowiem "relacje o miejscach nędznych i zapuszczonych, egzystencji ludzi skromnych i małych".
Ryszard Kapuściński jest również poetą oraz twórcą prozy myślicielskiej (zebranej w tomach "Lapidarium"),
w której przekształca reporterskie spostrzeżenia w filozoficzną refleksję o świecie i człowieku.
|
"Zapis pewnej idei"
O tak
trwało długo
zanim nauczyłem się myśleć o człowieku
jako o człowieku
zanim odkryłem ten sposób myślenia
nim poszedłem tą drogą
w tym zbawczym kierunku
i mówiąc o człowieku albo rozmyślając o nim
przestałem zadawać pytania
czy jest biały czy czarny
anarchista czy monarchista
czciciel mody czy stęchlizny
swój czy obcy
a zacząłem pytać
co w nim jest z człowiekai czy jest
a także pytałem czy być człowiekiem to coś oczywistego co dzieje się samo przez się czy też trzeba
ciągle do tego zmierzać nakłaniać się stale wzbudzać w sobie chęć bycia człowiekiem
i odtąd zacząłem szukać go
w jego odrębności
w jego wyłączności
chciałem się zbliżyć
przede wszystkim zbliżyć się do niego w sobie
wewnątrz siebie samego
pragnąłem aby we mnie istniał
bez nalepek oznak chorągiewek
bez tomahawka
bez pióropusza
żeby odrzucił blaszaną trąbkę
|
|
 Magia pisarstwa
Ryszard Kapuściński nazwany został przez prasę zachodnią księciem, a także królem
reportażu. Pisarz uprawia reportaż zeseizowany, czyli tzw. reportaż literacki.
Jak sam podkreśla, źródłem jego reportaży są 3 czynniki: podróże, lektury i własne
refleksje.
Czym oczarowuje czytelników?
|
 |
-
pisze zwięźle i krótko, nie zanudza,
-
nie fantazjuje i nie zmyśla, lecz
przedstawia relacjonowane zdarzenia
w różnych aspektach - politycznym,
psychologicznym, społecznym i indywidualnym,
-
przedmiotem reportażu są miejsca, w których coś
się dzieje i ma ogólniejsze znaczenie dla
współczesnego świata - miejsca trudne i niebezpieczne,
-
jego narrator jest postacią bardzo wyrazistą,
uczestniczy w opisywanych wydarzeniach i jest
człowiekiem ciekawym świata i ludzi,
-
opowiadając o wielkich przemianach i kataklizmach
interesuje się przeżyciami ludzi, którzy, wplątani w
procesy dziejowe, uzależnieni są od kaprysów
historii,
-
opisywana chwila bieżąca jest pretekstem do
uogólnień, choć narrator nie dokonuje oceny, a
zostawia ją czytelnikowi.
|
Bibliografia twórczości
- Busz po polsku. Warszawa 1962
- Czarne gwiazdy. Warszawa 1963
- Kirgiz schodzi z konia. Warszawa 1968
- Gdyby cała Afryka... Warszawa 1969
- Dlaczego zginął Karl von Spreti? Warszawa 1970
- Chrystus z karabinem na ramieniu. Warszawa 1975
- Jeszcze dzień życia. Warszawa 1976
- Wojna futbolowa. Warszawa 1978
- Cesarz. Warszawa 1978
- Szachinszach. Warszawa 1982
- Notes. Warszawa 1986
- Wrzenie świata. Warszawa 1988
- Lapidarium. Warszawa 1990
- Imperium. Warszawa 1993
- Lapidarium II. Warszawa 1995
- Lapidarium III. Warszawa 1997
- Lapidaria. Warszawa 1997
- Heban. Warszawa 1998
- Lapidarium IV. Warszawa 2000
- Z Afryki (album fotograficzny). Bielsko-Biała 2000
- Lapidarium V. Warszawa 2002
- Autoportret reportera. Kraków 2003
- Podróże z Herodotem. Kraków 2004
Ryszard Kapuściński o
zadaniach reportera
Reporter to tłumacz kultur, bowiem istota
każdej kultury polega na tym, że stanowi
ona specyficzny zespół wartości, przekonań
i reguł, których w całości nie da się przetłumaczyć
na inną kulturę. Na tym polega jej odrębność. Wszystko, co możemy i powinniśmy zrobić
sprowadza się do próby przybliżenia i opisania
tych odrębności. Rozumienie pozwala nam
lepiej wczuć się i pojąć racje innego człowieka. |
|
terroryzmie
Wielkie państwa, jak Stany Zjednoczone czy Rosja, próbują reagować na terroryzm metodami militarnymi.
Stosują rozwiązania wzięte z czasów, kiedy siłę i skuteczność państwa mierzono wielkością jego
armii. Terroryzm jest jednak zjawiskiem rozproszonym, zróżnicowanym i chaotycznym - niemożliwym do
zneutralizowania przy pomocy militarnych kampanii. |
mediach
Media mają swoich potężnych panów i obsługują ich potrzeby. Są związane z wielkim kapitałem, więc
interesuje je to, co owego kapitału dotyczy. Pojadą tam, gdzie jest nafta, albo w rejony, gdzie wysłano potężne
armie. Tam, gdzie nie krzyżują się światowe interesy, tam ich w ogóle nie ma. |
|
|
 |
pisaniu
To straszna, fizyczna praca. Każdy,
kto pisze w sposób ambitny, męczy się.Dawniej pisarze byli płodniejsi.
130 tomów liczą dzieła zebrane Goethego,
a 111 - Strindberga. Zastanawiałem się,
jak to fizycznie możliwe? Okazało się, że
duża część ich pisarstwa to listy.
Piszę ręcznie, podobnie jak większość moich
kolegów. Moim zdaniem rytm prozy wymaga ręcznego pisania. Wydaje mi się mało prawdopodobne, żeby porządną prozę można było
napisać na komputerze. |
podróżach
Nigdy w życiu nie byłem na urlopie i nie wyjeżdżałem turystycznie. Natomiast moje podróże trwają
zwykle 10-12 miesięcy. Są bardzo trudne: niebezpieczne, w krajach, gdzie nie ma komunikacji. Zwykle chudnę
wtedy 10-12 kg.
|
|
|
|
nagrodach
Są w mojej pracowni w warszawskim mieszkaniu. Staram się ich nie eksponować, bo to głupio
wygląda. Jest w tym element próżności, którego wolałbym uniknąć. |
Bibliografia:
- Kapuściński R.: Czego o świecie nie wiemy. Rozm. przepr. Katarzyna Janowska i Piotr Macharski.
"Tygodnik Powszechny" 2005 nr 13 s. 27.
- Kapuściński R.: Busz po polsku. Notes. Warszawa 1988.
- Mroziewicz K.: Ciągle w podróży. "Polityka" 2005 nr 41 s. 62-63.
- http://www.kapuscinski.hg.pl/
- http://serwisy.gazeta.pl/kapuscinski/0,23086.html
wersja spakowana w formacie Microsoft Word (559 KB)
dział: Krótkie gazetki na długie przerwy
|
|
