Renata Wróblewska
Program promujący pracę biblioteki szkolnej przy Szkole Podstawowej nr 5 im. Szarych Szeregów w Bielsku Podlaskim

1. Założenia programu

Umiejętnie dobrana książka ma szansę wzmacniać w człowieku to, co najlepsze, stać się ważnym elementem jego samorozwoju. Pozwala też na wydobycie tego, co najszlachetniejsze z ludzkich możliwości, dyspozycji i zdolności, jeśli trafi w potrzeby odbiorcy.

Co zatem należy robić, jeśli bibliotekarze, nauczyciele i rodzice biją na alarm z powodu malejącej ciągle liczby czytelników szkolnych bibliotek, jeśli kontakt z książką bardzo często ogranicza się do zadanych, obowiązkowych lektur? Jak konkurować z mass mediami, które są obecnie głównymi źródłami informacji, szczególnie  z telewizją, czy popularnymi grami komputerowymi? Czy warto trudzić się, by przyciągnąć ucznia do książki? Na pewno warto, chociażby ze względu na wspomnianą rolę książki w życiu człowieka.

Kto ma to robić? W pierwszym rzędzie nauczyciel bibliotekarz. To on ma wejść w taką współpracę z rodzicami, innymi nauczycielami, by dzieci chętniej sięgały po książkę i to nie tylko po lekturę, której przeczytanie zlecił nauczyciel języka polskiego.

Program promocji pracy biblioteki szkolnej przy Szkole Podstawowej Nr 5 im. Szarych Szeregów w Bielsku Podlaskim powstał w oparciu o badania pracy biblioteki, funkcjonowania biblioteczek domowych ucznia, zainteresowań czytelniczych użytkowników biblioteki. Były one skierowane do uczniów nauczania zintegrowanego, uczniów nauczania blokowego, rodziców i nauczycieli szkoły. Jest konsekwencją ich przeprowadzenia, analizy i wyciągniętych wniosków.

Niniejszy program stwarza uczniowi szansę poznawania świata książki i rozwoju zainteresowań czytelniczych. Powala nauczycielowi bibliotekarzowi pracować w taki sposób, aby dzieci czerpały z tej pracy radość, rozwijały wyobraźnię i aktywność, zyskiwały umiejętność uczenia się i potrafiły samodzielnie wyszukiwać potrzebne informacje. Realizacja wielu zagadnień edukacji czytelniczej i medialnej w atrakcyjny sposób wyposaży dzieci w potrzebne umiejętności korzystania ze zbiorów różnych bibliotek na dalszych etapach kształcenia.

Podczas realizacji programu należy zwrócić szczególną uwagę na:

1. minimalny przekaz wiedzy teoretycznej, położenie nacisku na nabywanie umiejętności pracy z książką, czasopismem czy innym źródłem informacji;
2. odchodzenie od metod słownych na rzecz maksymalnego wykorzystania technik poglądowych;
3. zachęcanie do korzystania z biblioteki przy założeniu, że zabaw też jest nauką (szczególnie na etapie nauczania zintegrowanego);
4. używanie prawidłowej terminologii pojęć związanych z biblioteką w sposób zrozumiały dla dzieci.

Realizacja zagadnień edukacji czytelniczej i medialnej jest zgodna z programem Barbary Bleja - Sosna Kim jestem, kim mogę być: ścieżki edukacyjne dla klas IV - VI w szkole podstawowej, wydanym przez wydawnictwo BEA - BLEJA s. c. w Toruniu w 1999 r., dopuszczonym do użytku szkolnego decyzją Ministra Edukacji Narodowej nr DKW - 4014 - 264/99.

Opracowany program zawiera wszystkie niezbędne elementy:

• ogólne i szczegółowe cele kształcenia,
• treści i działania edukacyjne,
• przewidywane osiągnięcia,
• ewaluację.

Program wychodzi do użytkownika biblioteki w trzech kierunkach:

1. Treści i działania skierowane do uczniów nauczania zintegrowanego i blokowego.
2. Treści i działania skierowane do rodziców.
3. Treści i działania skierowane do nauczycieli.

Jego realizacja przewidziana została na II semestr roku szkolnego 2003/2004 oraz na rok szkolny 2004/2005.

2. Cele programu

Wszystkie przewidziane w programie działania biblioteki podporządkowane są następującym celom ogólnym:

• wzrost zainteresowania uczniów i nauczycieli zbiorami biblioteki szkolnej;
• przyciągnięcie do biblioteki szkolnej rodziców;
• wspomaganie procesu nauczania poprzez realizację zagadnień edukacji czytelniczej i medialnej;
• wyrabianie nawyku czynnego uczestnictwa w przedsięwzięciach biblioteki.

Cele te przekładają się na cele szczegółowe:

• uczeń, nauczyciel, rodzic zna zasoby biblioteki szkolnej;
• użytkownicy biblioteki korzystają z niej chętnie i częściej niż dotychczas;
• uczeń, nauczyciel, rodzic na bieżąco poznaje zakupione pozycje, nowości wydawnicze, poprzez "Kącik nowości" oraz prezentacje nauczyciela bibliotekarza;
• rodzice stają się aktywnymi użytkownikami biblioteki szkolnej jako czytelnicy oraz uczestnicy różnych imprez;
• uczniowie poznają konkretne pozycje, książki, lektury, zagadnienia biblioteczne w wyniku realizacji zagadnień edukacji czytelniczej i medialnej;
• biorą udział w różnych formach pracy biblioteki: konkursach, kiermaszach, imprezach;
• potrafią pracować w Klubie Przyjaciół Książki;
• tworzą i realizują kontrakt z biblioteką szkolną;
• uczniowie rozwijają aktywność i ciekawość związaną ze światem książki;
• współorganizują różne przedsięwzięcia biblioteczne i czują odpowiedzialność za ich realizację
• uczniowie potrafią współpracować w grupie.

3. Treści i działania edukacyjne

Kierunek: uczniowie

Kierunek: rodzice

Kierunek: nauczyciele

4. Ewaluacja

Wartość przedsięwzięcia, jakim jest niniejszy program, można będzie oceniać w trakcie jego realizacji. Dlatego też konieczna i zasadna wydaje się być ewaluacja bieżąca. Proces ten pomoże podjąć decyzję o modyfikacji programu, jego kontynuacji czy potrzebie zmiany. Pozwoli też na określenie, na ile cele, zakładane przy tworzeniu programu zastały zrealizowane w trakcie jego wdrażania, na ile trzeba je dostosowywać do bieżącej sytuacji, możliwości czy potrzeb użytkowników biblioteki.

Ewaluacja stanowi dziś metodę podnoszenia jakości edukacji, w tym edukacji czytelniczej i medialnej. Ewaluacja, podobnie jak sam program pójść ma w trzech kierunkach, do trzech głównych grup użytkowników biblioteki szkolnej: uczniów, rodziców i nauczycieli. Służyć jej mają ankiety skierowane właśnie do uczniów, rodziców i nauczycieli.

4.1. Ankieta dla uczniów

Klasy nauczania zintegrowanego i blokowego

Drogi Uczniu! Ankieta, którą masz przed sobą, jest całkowicie anonimowa. Jej celem jest zbadanie pracy biblioteki w ostatnim czasie i Twojego z niej korzystania.

We wszystkich okienkach, przy których odpowiedzi wydają Ci się bliskie, postaw x.

1. Jakie formy pracy biblioteki zauważyłeś/łaś w bieżącym roku szkolnym?
   • gazetki
   • "Kącik nowości"
   • konkursy czytelnicze i inne
   • kiermasze
   • zajęcia edukacji czytelniczej i medialnej (zajęcia biblioteczne)
   • "Koło komputerowe z elementami edukacji czytelniczej i medialnej" dla uczniów klas nauczania zintegrowanego
   • "Klub Miłośników Książki"
   • inne
     jakie?...............................................................................
2. W których formach pracy biblioteki brałeś/łaś czynny udział lub je przygotowywałaś/łaś?

• gazetki
• "Kącik nowości"
• konkursy czytelnicze i inne
• kiermasze
• zajęcia edukacji czytelniczej i medialnej (zajęcia biblioteczne)
• "Koło komputerowe z elementami edukacji czytelniczej i medialnej" dla uczniów klas nauczania zintegrowanego
• "Klub Miłośników Książki"
• inne
  jakie?...............................................................................

3. Po jaką nową książkę sięgnąłeś/łaś w bibliotece szkolnej?

• przygodową
• fantastyczną
• humorystyczną
• o sporcie
• przyrodniczą
• wojenną
• inną
  jaką?.............................................................................................
• historyczną
• z życia młodzieży
• baśń, legendę
• o miłości
• kryminalną

4. Jaki nowy tytuł czasopisma dla dzieci  i młodzieży pojawił się w bibliotece?

• sportowe
• komputerowe
• inne
  jakie?...............................................................................

5. Jak często korzystałeś ze zbiorów biblioteki szkolnej w tym roku szkolnym?

• częściej niż w poprzednim
• na tym samym poziomie
• rzadko

6. Jak oceniasz aktywność biblioteki na terenie szkoły w skali od 1 do 10 (1 - bardzo słaba praca; 10 - bardzo aktywna). Postaw x w odpowiednim miejscu na osi.

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

4.2. Ankieta dla rodziców

Szanowni Państwo! Ankieta jest całkowicie anonimowa. Ma na celu zbadanie pracy biblioteki szkolnej w ostatnim czasie w środowisku szkolnym.
We wszystkich okienkach, przy których odpowiedzi wydają się Państwu bliskie, proszę postawić  x.

1. O jakich formach pracy biblioteki szkolnej słyszeli Państwo w bieżącym roku szkolnym?
   • gazetki
   • "Kącik nowości"
   • konkursy czytelnicze i inne
   • kiermasze
   • zajęcia edukacji czytelniczej i medialnej (zajęcia biblioteczne)
   • "Koło komputerowe z elementami edukacji czytelniczej i medialnej" dla uczniów klas nauczania zintegrowanego
   • "Klub Miłośników Książki"
   • "Biblioteczka Rodzica"
   • innych
     jakich?...................................................................
2. W które formy pracy biblioteki byli Państwo zaangażowani?
   • gazetki
   • "Kącik nowości"
   • konkursy czytelnicze i inne
   • kiermasze
   • zajęcia edukacji czytelniczej i medialnej (zajęcia biblioteczne)
   • "Koło komputerowe z elementami edukacji czytelniczej i medialnej" dla uczniów klas nauczania zintegrowanego
   • "Klub Miłośników Książki"
   • "Biblioteczka Rodzica"
   • inne
     jakie?.........................................................................
3. Czy Państwo byli w bieżącym roku szkolnym w bibliotece?
   • sami
   • razem z dzieckiem
4. Jak często, Państwa zdaniem, Państwa dziecko/dzieci korzystają obecnie ze zbiorów biblioteki szkolnej?
   • bardzo często
   • często
   • rzadko
5. Jak oceniają Państwo obecną aktywność biblioteki na terenie szkoły w skali od 1 do 10 (1 - bardzo słaba praca; 10 - bardzo aktywna). Proszę postawić x w odpowiednim miejscu na osi.

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

4.3. Ankieta dla nauczycieli

Szanowna Pani, Szanowny Panie! Ankieta jest całkowicie anonimowa. Ma na celu zbadanie pracy biblioteki szkolnej w ostatnim czasie  w środowisku szkolnym.
We wszystkich okienkach, przy których odpowiedzi wydają się Państwu bliskie, proszę postawić  x.

1. O jakich formach pracy biblioteki szkolnej słyszeli Państwo w bieżącym roku szkolnym?
   • gazetki
   • "Kącik nowości"
   • prezentacje nowości
   • konkursy czytelnicze i inne
   • kiermasze
   • zajęcia edukacji czytelniczej i medialnej (zajęcia biblioteczne)
   • "Koło komputerowe z elementami edukacji czytelniczej i medialnej" dla uczniów klas nauczania zintegrowanego
   • "Klub Miłośników Książki"
   • "Biblioteczka Rodzica"
   • innych
     jakich?...................................................................
2. Czy w ostatnim roku zakupiono do biblioteki nowości metodyczne?
   • Tak
   • Nie
   • Nie wiem
3. Czy korzystał(a) Pan,  Pani w ostatnim czasie z biblioteki szkolnej przy przygotowywaniu zajęć i uroczystości?
   • Tak
   • Nie
4. Jak często korzystał(a) Pan,  Pani w bieżącym roku szkolnym ze zbiorów biblioteki?
   • częściej niż w poprzednim
   • na tym samym poziomie
   • rzadko
5. Jak ocenia Pan, Pani obecną aktywność biblioteki na terenie szkoły w skali od 1 do 10 (1 - bardzo słaba praca; 10 - bardzo aktywna). Proszę postawić x w odpowiednim miejscu na osi.

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

Bibliografia

1. Bleja - Sosna B.: Kim jestem, kim mogę być?: ścieżki edukacyjne dla klas IV - VI w szkole podstawowej. Toruń 1999
2. Gorczowska A.: Wspólne czytanie. "Wychowawca" 2004 nr 5 s. 21
3. Iwanicka I.: Internet? Niekoniecznie. "Biblioteka w Szkole" 2002 nr 3 s. 2 - 3
4. Janota - Palusińska M.: O oddziaływaniu telewizji. "Wychowawca" 2004 nr 5 s. 16 -   17
5. Kałużna - Lis G.: Mass media w edukacji. "Wychowawca" 2004 nr 5 s. 15
6. Klimas R.: Znaczenie książki w życiu człowieka. "Wychowawca" 2004 nr 5 s. 7 - 9
7. Kwiatkowska A.: Opracowałam program wychowawczy biblioteki szkolnej. "Biblioteka w Szkole" 2002 nr 3 s. 17
8. Maciejewska A.: Co zrobić, żeby dzieci czytały?. "Biblioteka w Szkole" 2003 nr 1 s. 6 - 7
9. Pułczyńska M.: Wartościowa książka. "Wychowawca" 2004 nr 5 s. 12
10. Świerkosz A.: Program podnoszący stan czytelnictwa w klasach IV - VI. "Biblioteka w Szkole" 2003 nr 2 s. 10 - 11